Blog Wim van Saarloos 24 november 2010 - Financiering nieuwbouw in essentie rond!

Financiering nieuwbouw in essentie rond!

24 november 2010
Het afgelopen jaar hebben we hard gewerkt om bij het ministerie van OCW en bij NWO te pleiten voor geld voor de financiering van de nieuwbouw van DIFFER in Eindhoven. Met succes!

Onder het beleid van het nieuwe kabinet dat in oktober aantrad, is er op OCW weinig of geen financiële ruimte meer voor bijzondere projecten. Desondanks heeft het ministerie nog eenmaal in de buidel getast: in oktober zegde het 15 miljoen euro toe voor de bouw van het nieuwe lab. De achtergrond is dat het ministerie het afgelopen jaar meermalen informeel steun heeft uitgesproken voor de uitbouw van de missie en rol van het instituut en voor de relocatie van Rijnhuizen. Daarom wilde het ministerie ons nu niet in de kou laten staan. Snel na de toezegging van OCW kwamen NWO en FOM overeen om ook elk 15 miljoen bij te dragen. Hiermee is nu 45 miljoen euro bijeen voor de bouw van het nieuwe lab. De bijdrage van FOM zal betaald worden uit een apart budget voor nieuwbouw dat enkele jaren geleden gecreëerd is toen het nieuwe gebouw van AMOLF gebouwd ging worden.

De samenwerking met NWO om dit voor elkaar te krijgen is de afgelopen maanden zeer goed geweest, en het Algemeen Bestuur heeft inmiddels de bijdrage van NWO voor de nieuwbouw van DIFFER bekrachtigd. Met NWO leggen we nu de laatste hand aan een Memorandum of Understanding, de principeovereenkomst waarin de details van de financiering worden vastgelegd. Dit is nodig omdat de bijdragen van OCW, NWO en FOM in termen van jaarlijkse bijdragen over een lange termijn vastgesteld zullen worden, terwijl het geld zelf al over enkele jaren op tafel moet komen. Ongetwijfeld komen we daar uit, en kunnen de algemeen directeur van NWO en ik de overeenkomst binnenkort tekenen.  

NWO en FOM leggen de onafhankelijkheid van DIFFER vast in het MoU
Ik weet dat er onder het personeel zorg is over de positie en onafhankelijkheid van het instituut op de campus van de TU/e. Daarom haal ik graag de uitgangspunten van de bovengenoemde overeenkomst met NWO aan – ze staan in artikel 1 van de concepttekst:

'FOM en NWO hebben de intentie voor DIFFER een op zich zelf staand gebouw met een eigen herkenbare ingang en receptie te realiseren. De uitstraling van het gebouw zal deze zelfstandigheid en onafhankelijkheid op de campus ook moeten gaan uitdrukken. Uiteraard wordt bij het ontwerp van het gebouw rekening gehouden met de stedenbouwkundige en architectonische eisen van de stad Eindhoven en de  TU/e. De ondersteunende diensten van DIFFER zoals werkplaats, ICT, tekenkamer opereren onafhankelijk van de diensten van de TU/e en krijgen hun eigen plek binnen het gebouw.  

De verhuizing van het FOM Instituut Rijnhuizen naar de campus van de TU/e zal er ook toe moeten leiden dat interactie en uitwisseling met de collega's van de TU/e bevorderd wordt. Zo zal het DIFFER gebouw met een loopbrug verbonden zijn met de nabijgelegen gebouwen van de natuurkundefaculteit. De medewerkers van DIFFER zullen ook gebruik kunnen maken van bijvoorbeeld de nabijgelegen clean rooms, de bibliotheek en de conferentiezalen. Aan de ene kant zal er een duidelijk herkenbare eigen identiteit zijn, maar wel met alle voordelen van en connecties met de wetenschappelijke omgeving van de TU/e.'

Nieuwbouw energielab: functioneel, duurzaam, sober
In het Memorandum of Understanding wordt vastgelegd dat het gebouw duurzaam, degelijk en functioneel zal zijn, maar tegelijkertijd sober. In dagelijkse termen: het moet voldoen aan alle eisen om er jarenlang goed in te kunnen werken en experimenteren. Daarnaast moet de uitstraling passen bij een ‘energielab’, maar het gebouw krijgt geen onnodige franje. Mocht de bouw toch meer kosten dan 45 miljoen, dan spannen NWO en FOM zich gezamenlijk in om de meerkosten te financieren.

Ik moet bekennen dat ik tot voor kort niet zo optimistisch was dat het zou lukken de financiering snel rond te krijgen. Dat het wel gelukt is, vind ik een grote doorbraak. Hiermee komt een eind aan de onzekerheid. Ik hoop dat ook het personeel het zo zal ervaren en dat vanaf nu het gevoel voorop staat dat het instituut met kracht aan de toekomst bouwt. 

Programma van Eisen opnieuw kritisch bekijken
Wat moet je je voorstellen bij ‘functioneel, degelijk en duurzaam maar sober’? Simpel gezegd: beschouw AMOLF maar als voorbeeld. Het nieuwe lab voor AMOLF is in maart van dit jaar geopend, en is ook functioneel en sober. Niettemin is het een fantastisch mooi en inspirerend gebouw. Toen Niek Lopes Cardozo er voor het eerst binnen liep, was zijn reactie: “Wauw, hier wil je graag werken!”. De laboratoria, werkplaats en clean room voldoen zeker aan de modernste eisen. Sober en functioneel laat dus zeker ruimte voor een fijn gebouw dat aan de experimentele eisen voldoet en waarin het voor iedereen goed werken is. Daar streven we voor DIFFER ook naar. De ervaring met de bouw van AMOLF geeft me de overtuiging dat we met het bedrag dat nu bijeen is, een vergelijkbaar inspirerend gebouw neer kunnen zetten.

Het AMOLF-lab als voorbeeld en inspiratie is eigenlijk zo gek nog niet. Op AMOLF werken nu zo’n 40 mensen meer dan op Rijnhuizen; in de plaats van de GUTHz groep, die naar Nijmegen verhuist, zal een nieuwe onderzoek starten. Daarnaast zal er een extra onderzoekgroep worden opgericht, waarvan de wetenschappelijke staf door de TU/e gefinancierd zal worden. Al met al verwacht ik daarom dat DIFFER en AMOLF op den duur ruwweg even groot zullen worden. De werkplaats, kantine en clean room van AMOLF zijn ook vergelijkbaar met wat nodig is voor DIFFER en de ruimte op AMOLF waar de massa-imaging spectrometer staat lijkt op het eerste gezicht vergelijkbaar met de labruimtes van de nSI afdeling. We hebben daarom zelfs al zitten filosoferen of we het AMOLF bouwplan niet als uitgangspunt voor het DIFFER-lab kunnen nemen.

Deze overwegingen hebben Richard van de Sanden ook gestimuleerd om met de staf vanuit het huidige perspectief nog eens goed te kijken naar het Programma van Eisen dat tot nu toe als uitgangspunt is gebruikt. Want dat plan zou suggereren dat er een veel groter lab dan AMOLF nodig is voor DIFFER (en dus ook een veel groter budget!), terwijl ik zou verwachten dat we met een vergelijkbaar gebouw een heel eind komen. Te groot bouwen is onverstandig, want dan zijn ook de energiekosten en het onderhoud onnodig hoog. Ik hoop dat we snel overeenstemming bereiken over een realistisch plan, zodat we de vervolgstappen kunnen nemen.

Excursie naar AMOLF?
Nu het ontwerpen van een nieuw gebouw snel dichterbij komt en AMOLF voor ons een inspiratiebron is, is het wellicht goed om een keer met alle personeelsleden die daarin geïnteresseerd zijn een excursie naar AMOLF te organiseren. Dan kan iedereen met eigen ogen zien hoe het er uit ziet en rondlopen met de vraag in het achterhoofd ‘wat werkt voor ons wel, wat niet’? Als hier interesse in is, denk ik dat het initiatief hiervoor bij Rijnhuizen zou moeten liggen. Ik ben graag bereid te helpen of adviseren en als het even kan ga ik dan ook mee als er zo’n excursie komt.

Adieu TaskForce DIFFER
Ik heb al een paar keer geschreven over vergaderingen van de TaskForce DIFFER. De TaskForce hebben we afgelopen voorjaar gevormd als de centrale werkgroep van waaruit we alles wat er speelde coördineerden: de discussie over de uitbouw van de missie en de focusgroepen, het rechtspositioneel arbeidsvoorwaarden plan, de relocatie, het overleg met de TU/e, de discussie over de overgang van FELIX/FELICE en GUTHz naar Nijmegen, etc. Specifieke onderwerpen werden voorbereid of uitgewerkt in werkgroepen die aan de TaskForce rapporteerden. Ik zat deze TaskForce voor, vanuit Rijnhuizen zaten de directeur (eerst Aart Kleyn, toen Tony Donné) en Wim Koppers in de TaskForce. Ook Mark Brocken en Jasper Reijnders van het FOM-bureau waren van de partij, en op voorstel van Aart Kleyn werd de TaskForce ondersteund door een externe adviseur (Gijs van Rozendaal).

Nu Richard van de Sanden binnenkort aantreedt als nieuwe directeur en de belangrijkste zaken inmiddels geregeld zijn (de financiering, het RAP-Eindhoven, de overeenkomst met de Radboud Universiteit) hebben we geconcludeerd dat de TaskForce overbodig begint te worden. We hebben daarom besloten de TaskForce op te heffen. Ook Gijs van Rozendaal trekt zich terug uit het proces. Richard zit voortaan de werkgroep DIFFER voor en geeft daarmee leiding aan de uitwerking van de nieuwe missie en de rol en positie van de nieuwe focusgroepen. Wim Koppers blijft voorzitter van de werkgroep Eindhoven die de relocatie en bouw begeleidt. Vanaf nu ligt de leidende rol dus weer meer bij het instituut.

Adviesaanvraag naar de Centrale OndernemingsRaad (COR)
Met het rondkomen van de financiering en het aantreden van Richard van de Sanden als nieuwe directeur op 1 januari 2011 zijn er belangrijke stappen gezet. In een eerder stadium had de COR aangegeven over onvoldoende informatie te beschikken om een advies uit te brengen over de uitbouw van de missie en de relocatie naar de campus van de TU/e. Maar nu er zoveel meer duidelijkheid is hebben we een vernieuwde adviesaanvraag over de relocatie naar de COR verstuurd. Eind deze maand zal er een eerste overleg hierover met de COR zijn. Over de overgang van FELIX/FELICE en de afdeling GUTHz naar Nijmegen volgt nog een aparte adviesaanvraag.

Ook zal de Raad van Bestuur op 14 december spreken over de stappen die sinds juni gezet zijn.

Wim van Saarloos