Minerva-Prijs 2002 uitgereikt
Door de hoofdspreker toegesproken worden met "lieve dames en heren", dat overkomt natuurkundigen niet vaak. De woorden kwamen dan ook uit de mond van een voor natuurkundigen onalledaagse gast, Cisca Dresselhuys, hoofdredacteur van het feministische maandblad Opzij. Zij reikte op vrijdag 31 mei in het FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen in Nieuwegein de Minerva-Prijs 2002 uit aan dr. Suzanne Hulscher, verbonden aan de Universiteit Twente. Deze prijs bekroont de beste wetenschappelijke publicatie van een vrouwelijke fysicus in de afgelopen twee jaar. Eén van de doeleinden van de prijs is vrouwelijke natuurkundigen zichtbaar maken. De prijs is onderdeel van het FOm/v Stimuleringsprogramma. Dat is erop gericht vrouwelijke natuurkundigen voor de Nederlandse fysica te behouden en te stimuleren dat vrouwen een carrière als onderzoeker willen nastreven.
Nobelprijswinnares met man en vier kinderen
De hele wereld erkent dat er veel te weinig vrouwen in de wetenschap - en vooral de exacte wetenschap - werken. Alom wordt erover gepraat hoe deze situatie verbeterd kan worden. Dresselhuys haalde de biologe en Nobelprijswinnaar uit 1995 Christiane Nüsslein-Volhard eerder dit jaar in Die Zeit hierover had geschreven. Nüsslein-Volhard stelt dat je je als onderzoeker - man of vrouw - volledig aan je onderzoek moet kunnen wijden. Deeltijdwerk vindt zij niks. Je moet zelf je literatuur lezen, zelf je experimenten doen. In deeltijd loop je het risico dat je alleen maar onderzoek van weinig belang toegeschoven krijgt. Dan kom je in de wetenschap niet ver. Daarom pleit Nüsslein-Volhard voor 24-uurs kinderopvang en is ze eigenlijk tegen ouderschapsverlof. Zorg er gewoon voor dat vrouwen die een kind hebben gekregen, ook hun contract met een half jaar verlengd krijgen. Probeer verder te zorgen dat partners werk in dezelfde regio kunnen krijgen. Nüsslein-Volhard heeft haar wetenschappelijke succes mede te danken aan de keuzes die ze gemaakt heeft: geen relatie (meer), geen kinderen. Dresselhuys vindt dat eigenlijk onmenselijke keuzes. "Het was en is ons streven [als feministes] te bereiken dat een mensenleven, dus ook een vrouwenleven, niet een-dimensionaal is. Geen verplichte keuze tussen werk of gezin, maar de mogelijkheid: werk en gezin te combineren. En dat liefst zonder gek te worden." Of, zoals Joke Smit ooit zei: "Een land waarin vrouwen willen wonen." "Dat land zou een Nobelprijswinnares kunnen hebben met een man en vier kinderen", zo besloot Dresselhuys.
Het begin is er
Zo ver is het nog niet, al gaat het wel langzaam de goede kant op, zo stelde dr. Els de Wolf, voorzitter van de FOm/v-commissie, in haar toelichting op het toekennen van de prijs aan Suzanne Hulscher. Waar er nog maar één vrouwelijke hoogleraar in de natuurkunde in Nederland was toen het FOm/v-programma in 1998 begon, zijn er nu zeven (gewoon en bijzonder). Daar heeft, naast initiatieven als het Aspasia-programma van NWO en naast vrouwen die via andere wegen benoemd zijn, het programma van FOM zeker aan bijgedragen, stelde ze. Omdat de Minerva-Prijs onder andere een grote zichtbaarheid van vrouwelijke natuurkundigen ten doel heeft, presenteerde ze wat statistiek van de ronde 2002.
Er waren twintig inzendingen, die een breed scala aan onderwerpen besloegen - van theoretisch tot toegepast onderzoek en van 'harde' fysica tot multidisciplinair werk. De ingezonden artikelen verschenen in 13 verschillende tijdschriften. In elf gevallen was de auteur een promovendus, vijf artikelen waren van senior-onderzoekers, drie van postdocs en KNAW-fellows en één artikel was van een student. De auteurs waren werkzaam bij tien verschillende instellingen of instituten. Daarvan leverden het FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica en de Universiteit Twente elk vier inzendingen. Treedt daar al het gewenste effect op dat voorbeelden navolging vinden?
Fysisch inzicht in gedrag zeebodem
Suzanne Hulscher tenslotte sprak vooral over haar onderzoek, want het gaat natuurlijk toch om de wetenschap, vindt ze. Haar bekroonde artikel 'Comparison between predicted and observed sand waves and sand banks in the North Sea', in mei 2001 gepubliceerd in de Journal of Geophysical Research, laat zien hoe het gedrag van de bodem van de zuidelijke Noordzee op basis van een fysisch model in algemene zin goed voorspeld kan worden. Dat is, zoals ook een lid van haar eertijdse promotiecommissie zei, echt mooi werk. Tot voor kort heersten op dit terrein noodgedwongen alleen ervarings- en empirische inzichten. (HE)