Ontwikkelingen rond nanowetenschappen en nanotechnologie

SAMENVATTING

Nanowetenschappen is fysisch, chemisch, of biologisch onderzoek op atomaire of moleculaire schaal (afmetingen in één of meerdere dimensies tussen de 0.1-100 nm) waarbij de nano-afmetingen bepalend zijn voor de (macroscopische) eigenschappen van het systeem.
De nanofysica is al geruime tijd stevig ingebed in het fysisch onderzoek en het zijn vooral de ontwikkelingen vanuit de biologie en chemie, alsmede de mogelijkheden voor technologische toepassingen, die ervoor zorgen dat 'nano' thans een 'hot topic' is. Wereldwijd worden grote instituten opgericht om biologen en chemici te laten samenwerken met fysici om zo multidisciplinair onderzoek te bevorderen.

Grootschalige coördinatie van nanotechnologisch onderzoek vindt in Nederland plaats door middel van NanoNed, een nationaal programma in het kader van Bsik. Mits het voorstel gehonoreerd wordt biedt NanoNed een uitstekende mogelijkheid voor fysici om, buiten NWO en FOM om, steun voor nanotechnologisch onderzoek te verwerven. Naast het onderzoeksprogramma zal ook geïnvesteerd worden in een virtuele toegankelijke onderzoeksfaciliteit (Nanolab) die aansluit bij de sterktes van de huidige infrastructuur. Via Nano Impuls kan een aantal onderzoeksthema's uit NanoNed al in 2003 van start gaan (nanofluidics, nanofotonica, nanospintronica, nano-instrumentatie en nanofabricage).

NWO heeft in haar Strategienota aangegeven nanowetenschappen de komende jaren te willen stimuleren tot verdere ontwikkeling. Binnen de diverse NWO-gebieden (EW, CW, STW en FOM) vindt al een aanzienlijke hoeveelheid nano-onderzoek plaats. Een eerste schatting laat zien dat FOM in 2002 circa 10% van het jaarlijks exploitatiebudget (M€ 6,5) besteed heeft aan nanowetenschappelijk en -technologisch onderzoek. Strategische sturing heeft ertoe geleid dat momenteel ongeveer 30% van de FOM-programma's zich al dan niet gedeeltelijk op nanogebied bevinden. Daarnaast speelt de Projectruimte, als 'kraamkamer' van uitdagend fysisch onderzoek, een rol in het nano-onderzoek dat binnen FOM wordt verricht. De afgelopen vijf jaar is het (exploitatie)budget dat in de Projectruimte uitgegeven wordt aan nano-onderzoek verdrievoudigd, een duidelijk teken dat 'nano' leeft in fysisch Nederland.
Het FOM-nano-onderzoek is flink zichtbaar in de nationale en internationale media. De Nederlandse publicatieactiviteit op nanogebied is vergelijkbaar met die van andere West-Europese landen maar de publicaties worden wel gemiddeld het meest geciteerd. Vooral de Technische Universiteit Delft neemt in Europa een prominente positie in wat betreft het citatiegemiddelde.

Samenvattend:

FOM besteedt circa 10% van het jaarlijks exploitatiebudget aan nano-onderzoek (M€ 6,5). Het brede palet bestrijkt in grote lijnen de volgende onderwerpen: nano-elektronica, nanofotonica/optica, nanomaterialen, bionanowetenschappen (moleculaire nanotechnologie) en nano-instrumentatie.
De resultaten van het nano-onderzoek zijn al geruime tijd van bijzondere kwaliteit (gezien opvallende publicaties in bijvoorbeeld Science en Nature) en ontvangen veel media-aandacht. Vooral de Technische Universiteit Delft heeft een prominente positie verworven binnen Europa voor wat betreft het citatiegemiddelde.

Meer informatie en de volledige notitie is op te vragen bij dr. M. (Mijke) Zachariasse, telefoon +31 (0)30 600 12 17.