NWO-Spinozapremies voor Carl Figdor en Jan Zaanen
Carl Figdor en Jan Zaanen zijn twee van de vier gelukkigen die een NWO-Spinozapremie 2006 ontvangen. Dit heeft de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) vandaag bekendgemaakt. Binnen FOM zijn Figdor en Zaanen beiden actief als werkgroepleider.
De premie is de grootste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap. Elke onderzoeker krijgt anderhalf miljoen euro, te besteden aan onderzoek naar keuze. De wetenschappers ontvangen de prestigieuze prijs voor hun voortreffelijk, baanbrekend en inspirerend onderzoek.
Carl Figdor is immunoloog aan het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences en de Universiteit Twente. Figdor paste als een van de eersten ter wereld dendritische celtherapie toe op kankerpatiënten. Hierbij worden dendritische cellen in het laboratorium zodanig aangepast dat ze het immuunsysteem van een patiënt kunnen leren om tumorcellen herkennen. Als deze cellen terug worden geplaatst in de patiënt, zoeken ze de tumor op en vallen deze aan. Onlangs demonstreerde hij dat in de helft van de patiënten getrainde dendritische cellen niet het beoogde doel bereiken. Dit kan ten dele het wisselend succes van dendritische celtherapie verklaren.
Figdor speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences. Onder zijn leiding werd dit in korte tijd een 'institute of excellence' met wereldfaam aspiraties. Als directeur en inspirerend leider van dit instituut dwingt hij zowel nationaal als internationaal groot respect af. Figdor motiveert en inspireert onderzoekers ook buiten zijn eigen groepen.
De carrière van Carl Figdor laat een sterke ontwikkeling zien. De jury is er daarom van overtuigd dat hij zijn onderzoeksterrein verder kan uitdiepen en daarnaast nieuwe wegen kan inslaan. Hij is een gedreven, stimulerend mentor, die zijn medewerkers ruimte geeft voor creatief onderzoek. Drie van zijn onderzoekers zijn inmiddels zelf hoogleraar. De jury verwacht dat Figdor met zijn Spinozapremie de beste onderzoekers naar zijn instituut zal halen en daarmee de statuur ervan nog verder zal ontwikkelen.
Jan Zaanen is natuurkundige aan de Universiteit Leiden. Zaanen leverde een zeer belangrijke bijdrage aan het begrip van hoge-temperatuursupergeleiding. Dit is het verschijnsel dat de elektrische weerstand van sommige materialen bij temperaturen ver boven het absolute nulpunt ineens verdwijnt. In de meeste hoge-temperatuursupergeleiders zitten koperatomen in dunne laagjes. Ieder atoom heeft een eigen magneetveld, tegengesteld aan dat van zijn buurman. Elektronen kunnen zich in zo'n structuur slecht voortbewegen, omdat ze zelf ook magnetisch zijn. Als de elektronen echter samenwerken en in lange rijen langs de koperatomen gaan zitten, komen ze veel beter vooruit, bedacht Zaanen. Zijn theorie oogstte in eerste instantie veel kritiek. De afgelopen jaren is echter steeds meer experimenteel bewijs geleverd van zijn gelijk.
Zaanen is een bekende, aansprekende fysicus die graag knuppels in hoenderhokken gooit. Hij heeft een sterke fysische intuïtie en is zeer breed geïnteresseerd. Op verschillende terreinen strooit hij royaal met nieuwe ideeën, die vaak door anderen worden opgepikt. Hij is een inventief theoreet in hart en nieren, die niettemin een grote rol speelt bij het interpreteren van experimentele resultaten en het suggereren van nieuwe proefnemingen.
Zaanen kan als geen ander moeilijke zaken op een toegankelijke manier uitleggen. Waar hij komt, willen mensen graag naar hem luisteren. Op basis van zijn indrukwekkende staat van dienst verwacht de jury dat de Spinozapremie Zaanen zeker zal stimuleren nieuwe ontdekkingen te doen.
De andere twee 'Spinozisten' zijn Jozien Bensing, klinisch psychologe aan het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (NIVEL) en de Universiteit Utrecht, en Ben Scheres, moleculair geneticus aan de Universiteit Utrecht.
Lees het volledige bericht op de website van NWO.