Nominaties wedstrijd 'Win de toekomst' bekend
Welk probleem vraagt meer om een oplossing: onhandige koelsystemen in laboratoria? Betere seismografen? Of MRI-apparaten waarin ook mensen met een pacemaker gescand kunnen worden? FOM vroeg aan haar promovendi en technici uitdagende problemen plus slimme oplossingen voor haar zestigste verjaardag. De problemen mochten maatschappelijk, technologisch of wetenschappelijk van aard zijn, als er maar fundamentele natuurkunde in zat. Uit 14 inzendingen voor de wedstrijd 'Win de toekomst' nomineerde de jury de voorstellen van Bart Verlaat (NIKHEF), Henk Groene en Marc Kea (NIKHEF ) en Juan Bueno Lopez (Universiteit Leiden).
Op maandagmiddag 20 november 2006, 13.00 - 17.00 uur presenteren zij tijdens de jubileumbijeenkomst van FOM in het Kurhaus in Scheveningen hun problemen en oplossingen. Het publiek mag vervolgens uitmaken wie de winnaar is. FOM beloont het winnende voorstel met de mogelijkheid een half jaar aan de uitwerking van het plan te besteden. Nobelprijswinnaar prof.dr. M. Veltman reikt de prijzen uit.
De drie genomineerden en hun inzendingen zijn:
Bart Verlaat (research technicus), FOM-Instituut voor Subatomaire Fysica NIKHEF, Amsterdam, met: 'Groene koeling met CO2'.
Het probleem: Koelsystemen voor laboratoriumtoepassingen laten vaak te wensen over door bijvoorbeeld onhandig dikke koelleidingen, kans op olievervuiling bij gebruik van directe koelers, milieubelastende koelvloeistoffen en lekkage-risico's.
Voorgestelde oplossing: Een twee-traps koelsysteem, dat volledig op gebruik van koolstofdioxide is gebaseerd. Koolstofdioxide belast het milieu niet, want het wordt uit de lucht gehaald. Door dit concept en het koolstofdioxidegebruik kunnen de eisen voor lekdichtheid lager zijn. Ook kunnen de koelleidingen dunner zijn dan gebruikelijk door het toepassen van verdampingskoeling. Ieder voor zich zijn de deeloplossingen niet nieuw, maar ze werden nooit eerder gelijktijdig in één systeem gebruikt.
Henk Groenstege (technicus) en Marc Kea (afstudeerstudent Technische Universiteit Delft), FOM-Instituut voor Subatomaire Fysica NIKHEF, Amsterdam, met: 'RasClic: een nieuwe seismograaf'.
Het probleem: Geologen bestuderen het inwendige van de aarde door met behulp van seismografen trillingen te meten en te volgen. Jammer genoeg kunnen de op mechanische eigenschappen gebaseerde seismografen niet alle typen trillingen meten, zodat de kennis over het binnenste van de aarde beperkt blijft.
Voorgestelde oplossing: gebruik geen mechanische meetmethode, maar een optische meettechniek. Deze techniek is al beschikbaar voor het uiterst precies en over grote afstanden uitlijnen van apparaten. Hij zou geschikt gemaakt moeten worden voor seismologisch onderzoek.
Juan Bueno Lopez (FOM-oio), Universiteit Leiden, met: 'Feasibility Study on SQUID MRI at Low Magnetic Fields'.
Het probleem: MRI-apparatuur (magnetic resonance imaging) wordt veel toegepast in de medische diagnostiek, omdat je er het inwendige van de mens mee kunt bekijken. In verband met de sterke magnetische velden die voor MRI-scanners nodig zijn, komen mensen met een pacemaker of met metalen pinnen in hun lichaam er niet voor in aanmerking.
Voorgestelde oplossing: door gebruik te maken van SQUID-sensoren kan MRI-apparatuur met kleinere magneetvelden toe. (SQUID staat voor Superconducting Quantum Interference Device). Daardoor kunnen niet alleen de tot nu toe uitgezonderde mensen ook gescand worden, maar bovendien is de weg open naar kleinere en dus goedkopere apparatuur. De oplossing draait om verbetering van de electronica voor SQUID-MRI's, zodat de benodigde hoge meetgevoeligheid inderdaad haalbaar is.
De jury van de wedstrijd 'Win de toekomst' bestond uit: Dave Blank, juryvoorzitter, Universiteit Twente; Ad Lagendijk, FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica Amsterdam; Simon Tindemans, FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica Amsterdam; Bart-Jan Pors, Universiteit Leiden; Patrick Wernecke, FOM-Instituut voor Subatomaire Fysica NIKHEF, Amsterdam; en Edward Maas, FOM-Instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen, Nieuwegein.