Gehonoreerde nieuwe onderzoeksprogramma's van FOM

Graphene-based electronics
programmaleider dr. Lieven Vandersypen (35), Kavli Institute of Nanoscience, TUDelft Grafeen, een laag grafiet van één atoom dik, werd recent voor het eerst gemaakt en blijkt erg ongewone eigenschappen te hebben. Doel van dit programma is om de fundamentele elektronische processen in grafeen te begrijpen en op basis daarvan elektronische devices te maken uit dit bijzondere materiaal.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van de TUDelft, RuG, LEI en RU.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 1.

Rheophysics: connecting jamming and rheology
programmaleider dr. Martin van Hecke (40), Universiteit Leiden
Doel van het programma is het verband te achterhalen tussen aan de ene kant de organisatie van wanordelijke materialen op microscopisch niveau en aan de andere kant de stroming of stagnatie van dergelijke materialen, zoals boorvloeistoffen, tandpasta, mayonaise, scheerschuim en coatings.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van de UvA, TUDelft, LEI, UT, UU en VU.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 2.

DNA in action: physics of the genome
programmaleider dr.ir. Gijs Wuite (35), Vrije Universiteit
Ons DNA wordt verpakt door eiwitten in een structuur die chromatine heet. Chromatine zorgt ervoor dat het DNA in de celkern past, dat het DNA netjes wordt verdeeld tijdens celdeling en regelt het aflezen van de genen op het DNA. Dit eiwit-DNA-complex is een van de meest complexe moleculaire structuren in cellen; een groot aantal ziektes is te herleiden tot fouten in de formatie en regulatie van deze structuur. Het doel van het programma is de natuurkundige mechanismen te achterhalen die ten grondslag liggen aan de regulering en het onderhoud van DNA door deze chromatinestructuur.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van de VU, AMOLF, TUDelft, LEI, Erasmus MC, EUR en UvA.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 3. (Een zeer grote versie van deze afbeelding is te vinden op http://www.nat.vu.nl/~gwuite/Wuite_chormatine_02.tif).

Theoretical particle physics in the era of the LHC
programmaleider prof.dr. Eric Laenen (43), FOM-Instituut voor Subatomaire fysica NIKHEF
Kosmologie, neutrino-oscillaties en theoretische overwegingen leveren aanwijzingen dat er nog onbekende deeltjes moeten bestaan bij energieën boven 100 GeV en nieuwe krachten bij afstanden kleiner dan 10^-18 meter, ofwel nieuwe fysica voorbij het Standaardmodel. Dit programma gaat, nu de nieuwe deeltjesversneller LHC bij CERN in bedrijf komt, de deeltjestheorie in die domeinen ontrafelen.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van de UvA, RU, VU, SAF/NIKHEF, UU, RuG en KVI.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 4.

Plasmonics
programmaleider prof.dr. Kobus Kuipers (40), AMOLF
Met nanostructuren van metaal kan licht door de invloed van oppervlaktegolven (plasmonen) worden gemanipuleerd op een normaliter onhaalbaar kleine lengteschaal: kleiner dan de golflengte van het licht. Doel van dit programma is met behulp van deze nanostructuren niet alleen op de kleinst mogelijke afstand controle over licht te krijgen, maar ook in de kortst mogelijke tijd. Deze ultieme lichtcontrole zal naar verwachting leiden tot een verbetering van biosensoren voor medische toepassingen en een verhoging van de efficiëntie van de volgende generatie zonnecellen.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van AMOLF, LEI, VU en UU.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 5.

The origin of cosmic rays
programmaleider prof.dr. Gerard van der Steenhoven (48), FOM-Instituut voor Subatomaire fysica NIKHEF
Uit het heelal komen kosmische deeltjes met extreem hoge energie. Het is onduidelijk waar deze deeltjes vandaan komen, en welke mechanismen ervoor zorgen dat ze energieën krijgen die vele malen hoger zijn dan in aardse versnellers verkregen kunnen worden. Dit programma gaat twee complementaire technieken (de neutrinotelescoop ANTARES in de Middellandse Zee en het Pierre Auger Observatorium in Argentinië voor het meten van geladen deeltjes uit de kosmos) gebruiken om de oorsprong van deze deeltjes te achterhalen. Zeer recent zijn er eerste aanwijzingen gevonden dat deze deeltjes afkomstig zouden kunnen zijn van zware zwarte gaten (Science, 9 november 2007), maar er zal ook gekeken worden of deze deeltjes iets kunnen vertellen over de samenstelling van de donkere materie.
Dit programma is een samenwerking van onderzoekers van SAF/NIKHEF, RU en KVI.
Voor een begeleidende illustratie, zie figuur 6.

Verklaring van de acronymen
AMOLF: FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica
Erasmus MC: medisch centrum van de Erasmus Universiteit
EUR: Erasmus Universiteit Rotterdam
KVI: Kernfysisch Versneller Instituut
LEI: Universiteit Leiden
RU: Radboud Universiteit Nijmegen
RuG: Rijksuniversiteit Groningen
SAF/NIKHEF: FOM-Instituut voor Subatomaire Fysica NIKHEF
TUDelft: Technische Universiteit Delft
UT: Universiteit Twente
UU: Universiteit Utrecht
UvA: Universiteit van Amsterdam
VU: Vrije Universiteit te Amsterdam