FOM-instituut voor Subatomaire Fysica Nikhef behoort tot wereldtop
Het FOM-instituut voor subatomaire fysica Nikhef in Amsterdam is een van de wereldleiders op het gebied van experimentele deeltjesfysica. Dat stelt de internationaal samengestelde commissie die het instituut in 2007 evalueerde. Op vrijwel alle aspecten van onderzoek en organisatie doet FOM-Nikhef het volgens de commissie uitmuntend. Op grond van de evaluatie verhoogt de Stichting FOM het jaarlijkse basisbudget van het instituut structureel met 450 duizend euro. Daarnaast kent de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek het instituut in de periode 2008-2010 jaarlijks eenzelfde bedrag toe. Met deze financiële injectie kan het instituut op het hoogste niveau deelnemen aan de experimenten bij de nieuwe deeltjesversneller Large Hadron Collider (LHC) op CERN én tegelijk een sterke positie opbouwen in het internationaal opkomende vakgebied van de astrodeeltjesfysica.
Het onderzoek in de subatomaire fysica is geconcentreerd in het samenwerkingsverband FOM-Nikehf dat het onderzoek op dit terrein in Nederland coördineert. Het FOM-instituut voor subatomaire fysica Nikhef speelt een centrale rol in dit samenwerkingsverband. Het instituut neemt deel aan drie van de vier grote experimenten (ATLAS, LHCb en ALICE) bij de nieuwe deeltjesversneller LHC op CERN, die later dit jaar in bedrijf gaat. Het instituut levert zowel belangrijke wetenschappelijke als technologische bijdragen aan deze experimenten en via het instituut hebben ook Nederlandse bedrijven bijgedragen aan de bouw van de LHC. Met de metingen bij de LHC hopen de onderzoekers onder andere het bestaan van het Higgsdeeltje aan te tonen, en andere ontdekkingen te doen die een doorbraak kunnen betekenen voor ons begrip van de raadselachtige asymmetrie tussen materie en antimaterie in het heelal.
Daarnaast is het instituut een belangrijke partner in een neutrinotelescoop die kort geleden gebouwd is op de bodem van de Middellandse Zee. Deze detector, ANTARES, is in staat de lichtsporen waar te nemen, veroorzaakt door neutrino's die eerst de hele aarde hebben doorkruist. Nu dit detectieprincipe met ANTARES is bewezen, stelt FOM-Nikhef alles in het werk om samen met een groot aantal Europese partners een nieuwe, veel grotere, detector, KM3NET, te bouwen waarmee de 'neutrino-astronomie' van start kan gaan. Verder is het instituut betrokken bij twee andere projecten op het gebied van de astrodeeltjesfysica: het Pierre Auger Observatorium registreert in het westen van Argentinië extreem energierijke deeltjes uit het heelal en met het experiment VIRGO in Italië verkent het instituut onderzoek aan zwaartekrachtgolven. Alle onderzoekslijnen worden binnen het instituut ondersteund door hoogwaardig theoretisch onderzoek, grensverleggende detector-R&D en ontwikkeling van krachtige reken- en verwerkingstechnieken, die men ontwikkelt met GRID-technologie.
Al dit werk past in de nieuwe missie van het instituut om de wereld van de elementaire deeltjes te kunnen koppelen aan de krachten die in het allervroegste heelal hebben geheerst, zo'n 13,7 miljard jaar geleden. Daarbij bewandelt het instituut dus twee paden: experimenten op aarde in de krachtigste deeltjesversnellers, in het bijzonder op CERN, én metingen aan deeltjes uit het heelal. Deze deeltjes zijn afkomstig van extreem energierijke gebeurtenissen (met grotere energieën dan op aarde mogelijk zijn) en leveren informatie over de structuur van de materie op de kleinste lengteschaal en het ontstaan van het heelal op de grootste lengteschalen.
Meer informatie bij Annemarie Zegers, Stichting FOM, telefoon: (030) 600 12 18 of Gabby Zegers, FOM-instituut voor subatomaire fysica Nikhef, telefoon: (020) 592 50 75.
Het evaluatierapport is te vinden op de website van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Over FOM-Nikhef
Het FOM-instituut voor subatomaire fysica Nikhef (FOM-Nikhef) maakt deel uit van het Nationaal instituut voor subatomaire fysica Nikhef, dat een samenwerkingsverband is tussen de Stichting FOM, de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit te Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit Nijmegen. Nikhef is gevestigd op het Science Park te Amsterdam. De wetenschappelijke staf bestaat uit zo'n 120 fysici. De helft van hen is oio of postdoc. Afdelingen Mechanica, Ontwerp, Elektronica en Informatietechnologie leveren de benodigde technische ondersteuning. Hier werken zo'n 100 medewerkers. Meer informatie op www.nikhef.nl.
Over FOM
De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) financiert natuurkundig onderzoek in Nederland en voert dit zelf ook uit. Circa 900 mensen zijn in dienst van de werkgever FOM. Het onderzoek vindt plaats in vier instituten, waarvan één in samenwerking met de RuG, en 164 universitaire werkgroepen, verspreid over elf Nederlandse universiteiten. De Stichting FOM heeft een budget (in 2008) van 81,8 miljoen euro. De financiële middelen zijn in de eerste plaats afkomstig van het Gebiedsbestuur Natuurkunde van NWO en het Algemeen Bestuur van NWO en verder ook van de Europese Unie, de overheid, en uit samenwerking met universiteiten en het bedrijfsleven. De Stichting FOM werd opgericht in 1946. Meer informatie op www.fom.nl.
Dit is een gezamenlijk persbericht van FOM en NWO.