Zes Vici-subsidies voor fysisch onderzoek
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft zes vernieuwende wetenschappers binnen het natuurkundige onderzoeksveld een zogeheten Vici-subsidie toegekend. De Vici-subsidie bedraagt maximaal 1.500.000 euro per persoon en is hiermee één van de grootste persoonsgebonden subsidies van Nederland. Met de subsidie kunnen de onderzoekers in vijf jaar tijd een eigen onderzoekslijn opzetten. In totaal ontvingen 31 wetenschappers een Vici.
Vici is, net zoals de andere subsidies uit de Vernieuwingsimpuls, bestemd voor vernieuwende en grensverleggende onderzoekers. Met de premie kunnen de onderzoekers in vijf jaar tijd een eigen onderzoeksgroep opbouwen. Hiermee is Vici niet alleen een impuls voor de onderzoekers die zelf een Vici krijgen, maar creëert NWO ook ruimte voor een groot aantal jonge onderzoekers.
De Vici-subsidie is een van de drie subsidievormen van de Vernieuwingsimpuls. De andere twee subsidies zijn de Veni-subsidie (voor pas gepromoveerden) en de Vidi-subsidie (voor ervaren postdocs). De Vernieuwingsimpuls richt zich op onderzoekers die uitdagend en grensverleggend onderzoek willen doen. De Vernieuwingsimpuls is opgezet in samenwerking met het Ministerie van OCW, de KNAW en de universiteiten.
Hieronder vindt u de zes gehonoreerde natuurkundegerelateerde onderzoeksvoorstellen. De volledige lijst met 31 toekenningen en het persbericht is te vinden op de NWO-website.
Extreme verschijnselen in zachte materialen
Prof. dr. (Martin) van Hecke (m) UL - Gecondenseerde materie (FOM-werkgroepleider)
Schuim en zand zijn zachte materialen die hun mechanische sterkte geheel kunnen verliezen. In dit onderzoek worden de extreme verschijnselen ontrafeld die deze materialen dan vertonen, zoals schokgolven, niet-lineariteit en breuk. Dit zal leiden tot een nieuw begrip van hun mechanica.
Levensprocessen sturen met licht
Dr. J.T.M. (John) Kennis (m) VU - Biofysica (voormalig FOM-onderzoeker)
Een van de grote uitdagingen in de biologie is om levensprocessen in cellen en organen te kunnen sturen met behulp van licht, teneinde diepe inzichten te verkrijgen in hun verloop en te kunnen ingrijpen waar gewenst. De onderzoekers gaan de moleculaire 'gereedschappen' die zulke sturende processen mogelijk maken ontwikkelen, bestuderen en verbeteren.
De geheime reacties van eiwitten
Prof. dr. J. (Jos) Oomens (m) FOM DIFFER / UvA – HIMS (DIFFER-groepsleider)
Hoewel eiwitsequencing tegenwoordig volledig is gebaseerd op dissociatiereacties in een massaspectrometer, zijn de reactiemechanismen zelf niet goed bekend. Hier worden ze onderzocht door een vernieuwende combinatie van massaspectrometrie en infraroodspectroscopie.
Nanodeeltjes in vloeistoffen en vloeistoffen in nanostructuren
Dr. R. (René) van Roij (m) UU - Instituut voor Theoretische Fysica (FOM-werkgroepleider)
Nanodeeltjes met afmetingen tussen een duizendste en miljoenste millimeter kunnen zich, wanneer ze in een vloeistof zoals zout water zitten, spontaan ordenen in een regelmatige structuur, bijvoorbeeld in een driedimensionale kristallijne stapeling. De onderzoekers zullen het complexe samenspel tussen nanodeeltjes en vloeistof bestuderen om zodoende de gevormde kristallen te kunnen voorspellen of te verklaren. Tevens zullen vloeistoffen in poreuze materialen worden bekeken, met directe relevantie voor het opwekken van energie uit zoet en zout water.
Oermaterie
Prof. dr. R.J.M. (Raimond) Snellings (m) UU - Department of Physics and Astronomy, Institute for Subatomic Physics (FOM-onderzoeker)
Ongeveer tien microseconden na de Big Bang en bij een temperatuur van een biljoen graden onderging het heelal een faseovergang. Op dat moment condenseerde de vloeistof van quarks en gluonen in de ons nu omringende materie (de protonen en neutronen). Dit onderzoek gaat op het CERN, waar nu honderden mini Big Bangs per seconde gecreëerd worden, deze vorm van oermaterie en de bijbehorende faseovergang bestuderen.
Moleculaire origami
Prof. dr. ir. S.J. (Sander) Tans (m) FOM AMOLF - Biophysics (AMOLF-groepsleider)
In onze cellen helpen mysterieuze eiwitten om nieuwe aminozuurketens 'op te vouwen' tot een 3D functioneel eiwit. Vouwfouten van deze zogenaamde chaperonnes kunnen tot ziektes zoals Alzheimer leiden. De geheimen van deze hogere origami zullen onderzocht worden door één eiwit aan zijn uiteinden vast te pakken. Op deze manier kan het vouwen als kleine lengte- en krachtveranderingen direct gevolgd
worden.
Ook voormalig FOM-onderzoeker Alexander van Oudenaarden heeft een Vici-subsidie ontvangen:
Tellen in cellen
Prof. dr. A. (Alexander) van Oudenaarden (m) UU / Hubrecht Instituut
Het maken van een eiwit bestaat uit twee belangrijke stappen: transcriptie waarbij de DNA-code gekopieerd wordt naar het mRNA en translatie waarbij de code in het mRNA-molecuul wordt gebruikt om een eiwit te maken. Dit onderzoek richt zich op het ontwikkelen van nieuwe technologie die het mogelijk maakt om het transcriptie- en translatieproces precies te kwantificeren in intacte cellen met de resolutie van een enkel molecuul.