Magnetenlab HFML erkend als nationale toponderzoeksfaciliteit
Het High Field Magnet Laboratory (HFML), een samenwerkingsverband van de Radboud Universiteit Nijmegen en de Stichting FOM, is na een grote landelijke competitie geselecteerd als één van de top vijf nationale onderzoeksfaciliteiten die Nederland internationaal op de kaart moeten zetten. Dat hebben het ministerie van OCW en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) vrijdag 2 maart bekend gemaakt. Het HFML ontvangt via de Nationale Roadmap van grootschalige onderzoeksfaciliteiten tevens een subsidie van elf miljoen euro om zijn positie aan de internationale top versterken.
NWO heeft een advies laten opstellen voor de bouw en exploitatie van grote en dure apparaten en andere onderzoeksfaciliteiten die van belang zijn voor de vitaliteit en het innovatief vermogen van het Nederlandse wetenschapssysteem en zijn internationale uitstraling. De allerbeste projecten met de grootste potentie voor de wetenschap zijn geselecteerd. Op de nieuwe Nationale Roadmap hebben 27 grote faciliteiten een plaats gekregen. Vijf daarvan ontvangen financiering voor de bouw of aanpassing van hun onderzoeksfacilteiten in Nederland met een internationale uitstraling. In totaal is daarvoor 80 miljoen euro beschikbaar.
Europese top
De uitverkiezing en de bijbehorende subsidie bevestigt het eminente belang van het HFML voor het materialenonderzoek en van de weg die het HFML al is ingeslagen. Het heeft een leidende rol in Europa als aanvoerder van het European Magnetic Field Laboratory (EMFL), een toponderzoeksfaciliteit samen met labs in Grenoble, Dresden en Toulouse. Professor Jan Kees Maan, directeur van het HFML is enthousiast: 'We willen met deze investering het magnetenlab opstuwen naar wereldniveau. Het lab biedt topfaciliteiten en apparatuur voor Nobelprijswaardig materialenonderzoek zowel voor onze eigen onderzoeksgroep als voor vele gebruikers en gasten uit de hele wereld.'
De subsidie van 11 miljoen euro is een aanzienlijke bijdrage aan de ambities van de Radboud Universiteit en de stichting FOM om de unieke mogelijkheden van het HFML maximaal te benutten. HFML-directeur Maan: 'We zijn er nog niet, maar dit is een enorme opsteker. Met de middelen van NWO bovenop de extra investeringen van FOM en de universiteit vorig jaar kunnen grote stappen voorwaarts worden gezet.'
Innovatie
Hoge magneetvelden zijn essentieel om snel de eigenschappen van nieuwe materialen te onderzoeken. Magneetveldlaboratoria zijn daarom ook uiterst gevoelige antennes voor de nieuwste ontwikkelingen in het materiaalonderzoek. Nieuwe materialen zijn vaak motor van innovatie. Dankzij het in 2003 geopende HFML kan Nederland daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Zo waren de HFML-onderzoekers de eersten in Nederland die met het materiaal grafeen aan de slag konden. Nobelprijswinnaars Andre Geim en Konstantin Novoselov deden hun experimenten in dit lab.
Hoge magneetvelden
Het HFML is een bijzonder lab waar een magneetveld kan worden opgewekt dat 33 keer sterker is dan dat van de bekende hoefijzermagneet en bijna 100.000 keer meer dan het aardmagnetisch veld.
Het HFML heeft magneten waarmee gedurende langere tijd onderzoek in zeer hoge magneetvelden mogelijk is. De investering van 11 miljoen euro gaat deels naar apparatuur, deels naar menskracht en exploitatie om meer onderzoek te kunnen doen om meer magneeturen te maken en zo ook veel meer gebruikers te kunnen ontvangen. Zo wordt ook een nieuwe magneet ontwikkeld van 38 Tesla, een wereldrecord voor dit type magneten. Over enige jaren zal een nog sterkere magneet van 45 Tesla in gebruik komen.
Verder wordt een helium liquefactoraangeschaft om vloeibaar helium van -269 graden Celsius te maken. Vloeibaar helium is nodig voor vrijwel alle experimenten. De nieuwe installatie bespaart aanzienlijk in de kosten. Bovendien kan het helium worden hergebruikt, wat gezien de zeldzaamheid van dit gas belangrijk is.
Materialen van de toekomst
Met de nieuwe faciliteiten kan het HFML meer vernieuwend materialenonderzoek doen. Bijvoorbeeld aan gecorreleerde elektronsystemen, nieuwe materialen opgebouwd uit zeldzame aard elementen en metalen, die exotisch gedrag vertonen als gevolg van het feit dat de elektronen erbinnen zeer sterk wisselwerken. Dit soort gedrag leidt tot magnetisme en supergeleiding en is nog grotendeels onbegrepen. Onderzoek bij hoge velden kan tot nieuwe inzichten leiden Volgens directeur Maan is dat een van de grootste uitdagingen van onderzoek aan vaste stoffen. Mogelijk ontstaat hieruit begrip waar we over twintig jaar profijt van hebben. "Zonder dit soort fundamenteel onderzoek hadden we geen magneetkoppen gehad in harddiskdrivers, en ook geen tablet computers. Voor vooruitgang in de wetenschap moet je creatief kunnen experimenteren onder extreme omstandigheden, want dat levert vroeger of later vaak de belangrijke nieuwe vindingen op."
Gezamenlijk persbericht Radboud Universiteit Nijmegen en Stichting FOM.
Contact
Prof.dr. Jan Kees Maan, (024) 365 34 22
Stichting FOM, Gabby Zegers, (030) 600 12 08
Radboud Universiteit Nijmegen, wetenschapscommunicatie, (024) 361 60 00
Eerdere berichten over de start van de RU-FOM samenwerking HFML
http://www.ru.nl/onderzoek/instituten/overzicht-instituten/imm/institute_for/@820112/stichting-fom/
/live/nieuws/archief_persberichten/persberichten2011/artikel.pag?objectnumber=161465
Over EMFL
http://www.emfl.eu/
Over de Nationale Roadmap
http://www.nwo.nl/actueel/nieuws/2012/80-miljoen-euro-voor-grootschalige-onderzoeksfaciliteiten.html