Nederlands remote handling-centrum scoort opdrachten van ITER
Het internationale kernfusie-experiment ITER heeft twee opdrachten toegekend aan Nederlandse remote handling-experts. Het Remote Handling Study Centre is een samenwerking van Heemskerk Innovative Technology en FOM-instituut DIFFER. Hier testen operators in een nagebouwde ITER-controleruimte hoe goed de grootste fusiereactor ter wereld is te onderhouden met op afstand bestuurbare robotica.
Onderhoud aan fusiereactor
Het kernfusieproject ITER is een wereldwijde samenwerking van onderzoeksinstellingen en bedrijven, die samen de meest geavanceerde fusiereactor ter wereld bouwen in Zuid-Frankrijk. In 2020 gaat ITER in bedrijf. In het 12 meter hoge en 30 meter brede reactorvat versmelten waterstofisotopen bij een temperatuur van honderden miljoenen graden tot helium. Daarbij ontstaan ook snelle neutronen die op de reactorwand botsen en hun bewegingsenergie overdragen als warmte. Bij de neutroneninslag ontstaat kortlevend radioactief materiaal. Daarom wordt onderhoud van reactoronderdelen zoals de first mirrors van een meetinstrument zo min mogelijk uitgevoerd door mensen, maar via op afstand bestuurde robotarmen in een hot cell.
Augmented reality
Eén contract ging naar het Nederlandse bedrijf HIT, dat voor ITER de inzet van augmented reality systemen onderzoekt om de lastige taak van remote handling te ondersteunen. De operator die de robotarmen bestuurt kan de werkruimte van zijn robot alleen zien via 2D beeld op een monitor. Vaak is het beeld zwart-wit, omdat zulke camera's beter bestand zijn tegen straling in de hot cell. "In onze virtuele omgeving hebben we alle details van de hot cell gemodelleerd", vertelt HIT-directeur Cock Heemskerk: "als we dat model koppelen aan het beeld uit de hot cell, kunnen we bijvoorbeeld computeranimaties over de opnames leggen om het oog te leiden. Ook denken we aan force feedback die de operator zachtjes richting de optimale positie van de robotarm duwt. Voor de ontwikkeling van dit nieuwe idee werken we nauw samen met promovendi binnen het STW-programma H-Haptics."
Hofleverancier voor remote handling van diagnostieken
Samen met drie andere Europese partners heeft het Nederlandse Remote Handling Study Centre ook een zogeheten raamwerkovereenkomst met ITER in de wacht gesleept, met een maximale totale omvang van 7,5 miljoen euro. Alleen de partijen uit deze raamwerkovereenkomst kunnen bieden op opdrachten voor remote handling-analyses vanuit ITER. Zo wil de afdeling diagnostiek van ITER, verantwoordelijk voor de meetinstrumenten in de reactor, zeker weten dat de instrumenten van een paar ton goed te onderhouden zijn met remote handling-technieken. Via het raamwerkcontract worden DIFFER en HIT hofleverancier van zulke analyses. "Je zou kunnen zeggen dat wij het keurmerk voor de ontwerpen leveren", zegt Marco de Baar van DIFFER's groep tokamakfysica. "We verwachten dat de informatie uit onze analyses belangrijke input zal zijn voor de beoordeling van ontwerpen door ITER".
Nederlandse deelname aan ITER
Het consortium ITER-NL faciliteert de deelname van Nederlandse bedrijven, wetenschappers en ingenieurs in design- en bouwopdrachten voor ITER. ITER-NL is een samenwerkingsverband van de kennisinstellingen TNO, NRG, de TU Eindhoven en Stichting FOM met haar instituut voor funderend energieonderzoek DIFFER.
Contact
Marco de Baar (Groepsleider Tokamak Physics, FOM-instituut DIFFER)
Cock Heemskerk (Directeur Heemskerk Innovative Technology)