François Englert en Peter Higgs krijgen Nobelprijs Natuurkunde 2013
De Nobelprijs voor de Natuurkunde 2013 gaat naar de Belg François Englert en de Brit Peter Higgs voor hun bijdrage aan het higgsonderzoek. Higgs en Englert krijgen de prijs voor de door hen geformuleerde theorie van het zogenaamde higgsmechanisme. Het mechanisme verklaart waarom elementaire deeltjes massa hebben, en vereist het bestaan van een nieuw deeltje, het higgsdeeltje. In juli 2012 ontdekten onderzoekers op CERN bij de experimenten ATLAS en CMS een nieuw deeltje, dat later inderdaad een higgsdeeltje bleek. Dit resultaat bevestigde de theorie uit de jaren zestig. Een groot aantal Nikhef-onderzoekers is nauw betrokken geweest bij de spectaculaire ontdekking van het higgsdeeltje. De Nobelprijs wordt op 10 december 2013 in Stockholm uitgereikt.
Prof.dr. Paul de Jong, co-programmaleider van de Nikhef ATLAS-groep en als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam: "De toekenning van de Nobelprijs aan Peter Higgs en Franҫois Englert eert een theorie die al in de jaren zestig bedacht is, maar die pas afgelopen jaar bevestigd is door de experimenten bij de Large Hadron Collider. Het fascineert mij iedere keer weer hoe menselijk intellect in staat is om de subtiliteiten van de natuur te doorgronden, en de prijs voor Higgs en Englert is dik verdiend. Zonder het higgsmechanisme, of een alternatief daarvoor, kan stabiele materie niet bestaan. En de natuur heeft haar geheimen prijsgegeven: Higgs had gelijk!
Ook ben ik trots op de experimenten die het higgsdeeltje gevonden hebben: ze vereisten een visie en een enorme inspanning, en vormen een toonbeeld van wat internationale samenwerking kan bereiken. En ik ben trots op onze eigen groepen in Amsterdam en Nijmegen die een vooraanstaande rol in de ontdekking van het higgsdeeltje met het ATLAS-experiment hebben geleverd, van de bouw van de detector tot het maken van de laatste, alles onthullende grafiek."
Prof.dr. Nicolo de Groot, co-programmaleider van de Nikhef ATLAS-groep en als hoogleraar verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen: "Dit is allereerst een prijs voor de theoretische fysica, voor het baanbrekende werk dat bijna vijftig jaar geleden door Higgs, Brout en Englert is verricht. We zijn natuurlijk geweldig trots op onze experimentele bijdrage aan de ontdekking van het higgsdeeltje waardoor de theorie eindelijk is bevestigd".
Het higgsmechanisme
Op het eerste gezicht lijkt het concept van massa niet te passen in het zogenaamde Standaardmodel van de deeltjesfysica. Meerdere natuurkundigen, waaronder de professoren Peter Higgs en François Englert, ontwikkelden in 1964 een mechanisme dat, indien toegevoegd aan de vergelijkingen van het Standaardmodel, deeltjes zou toestaan om massa te hebben. Dit staat nu bekend als het higgsmechanisme. Volgens de theorie werkt het higgsmechanisme als een medium dat overal in de ruimte bestaat. Deeltjes verkrijgen massa door de wisselwerking met dit medium. Peter Higgs wees erop dat het mechanisme het bestaan van een nog onbekend deeltje vereist, dat we nu het higgsdeeltje noemen.
Bevestiging van de theorie
Op 4 juli 2012 hebben de experimenten ATLAS en CMS die op CERN gebouwd zijn bij de deeltjesversneller bij Genève, de ontdekking van een nieuw deeltje bekend gemaakt dat in overeenstemming is met het langgezochte higgsdeeltje. Na analyse van nog meer data konden de experimenten in maart 2013 bevestigen dat het ontdekte deeltje inderdaad een higgsdeeltje is. Nu werken onderzoekers verder om alle eigenschappen van het higgsdeeltje nauwkeurig te meten en te vergelijken met de voorspelde eigenschappen.
Nederlandse bijdrage
Een fors aantal Nikhef-onderzoekers nauw betrokken bij het higgsonderzoek. Zij hebben voor het ATLAS-experiment op alle gebieden belangrijke bijdragen geleverd: hardware (o.a. ontwerp en bouw van belangrijke onderdelen van de ATLAS-detector), computing (Tier-1 LHC computing centrum), software (o.a. verbetering van de identificatie van muonen), analyse van de meetresultaten (ook vervalkanalen) en de statistische combinatie van de verschillende datasamples. Onderzoekers uit Twente hebben meegewerkt aan de versneller, de Large Hadron Collider op CERN (magneten). Ook zijn diverse Nederlanders op CERN zelf werkzaam (geweest).
Prijzen
Eerder dit jaar ontvingen Nikhef-directeur prof.dr. Frank Linde en prof.dr. Stan Bentvelsen (voormalig programmaleiders van de Nederlandse ATLAS-groep) de Physicaprijs 2013 voor hun bijdragen aan de ontdekking van het higgsdeeltje met de ATLAS-detector. De High Energy and Particle Physics Prize, die de European Physical Society jaarlijks uitreikt aan 'een buitengewone bijdrage aan hoge energie fysica' ging dit jaar naar de ATLAS en CMS-collaboraties vanwege 'de ontdekking van het higgsboson, zoals werd voorspeld door de Brout-Englert-Higgs-mechanismen'. Drie onderzoeksleiders van CERN deelden in de prijs 'voor hun pionierswerk en uitzonderlijk goed leiderschap in opzet van de ATLAS en CMS-experimenten'. Nikhef is betrokken bij het ATLAS-experiment.
Voor meer informatie
- Kunt u contact opnemen met dr. Vanessa Mexner, Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef, 020 592 50 75, of kijken op www.nikhef.nl/nieuws-events/media/
- Organiseert de KNAW op 9 oktober 2013 een avond over de Nobelprijzen 2013
- Kunt u diverse uitzendingen bekijken:
- Bentvelsen sprak over het higgsonderzoek op het jaarlijkse congres van FOM, Physics@FOM Veldhoven, begin dit jaar;
- het Klokhuis zond op 2 oktober een item uit over dit onderzoek;
- op het YouTube kanaal FOMphysics staat een korte introductie over Nikhef en de documentaire uit 2012 over zoektocht naar higgsdeeltje met Peter Higgs en Nederlandse onderzoekers.