Prof.dr. Dirk Bouwmeester krijgt NWO-Spinozapremie 2014
De Spinozapremie, ook wel gezien als de Nederlandse Nobelprijs, is toegekend aan vier vooraanstaande Nederlandse wetenschappers, onder wie FOM-werkgroepleider fysicus Dirk Bouwmeester. Hij ontvangt 2,5 miljoen euro voor nieuw onderzoek.
Dat is vandaag in Utrecht bekend gemaakt door voorzitter Jos Engelen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De jaarlijkse premies zijn een persoonlijk eerbetoon van NWO aan topwetenschappers die in Nederland werken. Dit jaar worden ze voor de twintigste keer toegekend.
Koploper
Dirk Bouwmeester is hoogleraar Natuurkunde aan de UniversiteitLeiden, FOM-werkgroepleider, en bekleedt daarnaast een hoogleraarspositie aande University of Santa Barbara in Californië. Bouwmeester bestudeert en testals experimenteel natuurkundige de grenzen van de quantummechanische wereld enonderzoekt of er werkelijk een grens is tussen de quantummechanische en de'klassieke' wereld. En zo ja, wat die grens kenmerkt. Alleen voor deallerkleinste deeltjes - zoals fotonen, elektronen, atomen en moleculen - lijkende wetten van de quantummechanica te gelden, voor alle grotere objecten geldende klassieke wetten van de natuurkunde. Bouwmeester test onder andere hoe hijgrotere objecten toch in quantummechanische toestand kan brengen, waarbij eendeeltje zich bijvoorbeeld tegelijk in twee tegengestelde toestanden bevindt.
Nieuweexperimenteermethode
In 2003 introduceerde Bouwmeester in samenwerking metprof. Roger Penrose een radicaal nieuwe methode om te experimenteren metquantummechanische eigenschappen van relatief grote objecten, en in 2006 toondehij aan dat een cruciale techniek voor deze experimenten, namelijk hetsuperkoelen van een object met licht, mogelijk is. Zijn supergekoeldeexperimenten aan mechanische systemen zijn inmiddels wereldwijd dooronderzoeksgroepen overgenomen en hebben een race naar het testen van dequantummechanica voor relatief grote objecten ontketend.
Bijdragen aan doorbraken in denatuurkunde
Het onderzoek van Bouwmeester heeft al een aantal keren geleid totdoorbraken in de natuurkunde. Zo droeg hij in 1997 in Innsbruck als onderzoekerbij prof. Anton Zeilinger bij aan experimenteel onderzoek dat Nobelprijswaardigwordt geacht: het eerste experimentele bewijs voor quantumteleportatie, waarbijeen deeltje zonder rechtstreeks contact de eigenschappen van een ander deeltjeoverneemt. Daarnaast deed Bouwmeester onderzoek naar nieuwe vormen van licht:licht dat niet golft, maar licht in de vorm van cirkels die met elkaarverbonden en vervlochten zijn en knopen kunnen vormen. Recent heeft hijaangetoond dat dergelijke knopen van velden ook voor plasma en gravitatiegolvenmogelijk zijn. Momenteel werkt Bouwmeester onder andere aan kunstmatige atomenin halfgeleiders met toepassingen in de quantuminformatica en aan zilverennanoclusters met optische eigenschappen in het DNA met mogelijk medischetoepassingen.
Bouwmeester studeerde en promoveerde in Leiden (1995), en kwam via Oxford enInnsbruck als hoogleraar terecht aan de University of Santa Barbara inCalifornië. Bouwmeester keerde naar Leiden terug met een Europese Marie CurieExcellence Grant van twee miljoen euro, bedoeld om binnen Europa eentransnationale onderzoeksgroep op te zetten. Bouwmeester is momenteelhoogleraar aan zowel de Universiteit Leiden als de University of Santa Barbara.Hij combineert de expertises van de beide onderzoeksgroepen, respectievelijkhet experimenteren bij extreem lage temperaturen en nanotechnologie.Bouwmeester werkt nauw samen met collega’s en gespecialiseerde bedrijven voorde ontwikkeling van de instrumenten die hij gebruikt voor zijn onderzoek. Bouwmeesterwil zijn kennis overdragen aan een breed publiek: hij werkt bijvoorbeeld meeaan schoolprojecten en nam deel aan een tweedaagse ontmoeting tussen denatuurkunde en het boeddhisme met de Dalai-Lama.
Naast Dirk Bouwmeester ontvingen archeoloog Corinne Hofman, milieutechnoloogMark van Loosdrecht en trekvogelecoloog Theunis Piersma Spinozapremies.
Zie verder de website van NWO en Kennislink.