FOM-valorisatieprijzen 2014 toegekend aan Dave Blank, Guus Rijnders en Mark Beker
De FOM Valorisatie Prijs 2014 gaat naar prof.dr.ing. Dave Blank en prof.dr.ing. Guus Rijnders, beiden toponderzoeker bij het MESA+ instituut voor Nanotechnologie aan de Universiteit Twente. "Zij zijn excellente bruggenbouwers tussen diverse wetenschapsgebieden, tussen wetenschap en ondernemerschap, en tussen wetenschap en maatschappij", aldus de jury. Dr. Mark Beker krijgt de FOM Valorisatiehoofdstuk Prijs 2014 voor een hoofdstuk in zijn proefschrift waarin hij de invloed van seismische grondbewegingen op gravitatiegolfdetectoren beschrijft. Beide prijzen worden op 20 januari 2015 uitgereikt tijdens het congres Physics@FOM Veldhoven.
Blank en Rijnders: depositie van dunne lagen
Blank en Rijnders behoren samen tot de internationale wetenschappelijke top op het gebied van het gecontroleerd vervaardigen van dunne lagen. Hun onderzoek is disciplineoverstijgend en heeft succesvol bruggen geslagen tussen de natuurkunde, chemie, materiaalkunde en de toen opkomende nanotechnologie. Rijnders en Blank ontwikkelden de hoge-druk RHEED als analysemethode voor dunne films tijdens de groei door middel van Pulsed Laser Deposition (PLD). Die analysemethode heeft geleid tot nieuwe inzichten en mogelijkheden om complexe materialen te deponeren, waaronder hogetemperatuursupergeleiders, magnetische dunne lagen, transparante oxidische geleiders en piëzo-materialen met superbe eigenschappen. Zowel in de academische wereld als in de industrie is veel erkenning en waardering voor de hoge kwaliteit van hun werk.
Uit het onderzoek van Blank en Rijnders zijn onder andere twee succesvolle spin-off bedrijven voortgekomen. Twente Solid State Technologies BV levert wereldwijd PLD-apparatuur aan academische onderzoeksgroepen, terwijl SolMateS BV juist de industrie bedient met apparatuur om bijvoorbeeld sensoren te maken. De onderzoekers tonen tevens een grote maatschappelijke betrokkenheid. Zij geven veel toegankelijke lezingen over nanotechnologie. Zo organiseren ze samen op het Zwarte Cross-festival de 'Universitent', waarin voordrachten over passie voor wetenschap worden afgewisseld met muziek. Volgens de jury is de verwevenheid van Blank en Rijnders hun onderzoek én valorisatieactiviteiten zodanig dat het niet meer dan logisch is dat zij de Valorisatieprijs gezamenlijk winnen. Ook voor de onderzoekers zelf: "Wij zijn goede vrienden en hebben altijd als een twee-eenheid geopereerd, waarbij wij elkaar steeds aanvullen", aldus Rijnders.
Het doel van de FOM Valorisatie Prijs is kennisbenutting van fysisch onderzoek te stimuleren. FOM reikt de prijs van 250.000 euro jaarlijks uit aan een Nederlandse onderzoeker (of groep van onderzoekers) in de fysica die erin geslaagd is resultaten uit het eigen onderzoek op succesvolle wijze tot nut voor de maatschappij te maken.
Blank en Rijnders gaan de prijs gebruiken voor de ontwikkeling van nieuwe onderzoekstools en om met nieuwe materialen weer nieuwe typen sensoren te ontwikkelen. "We hebben nu een voorsprong in het maken van complexe dunne lagen en met dit prijzengeld kunnen we nog snellere stappen maken," aldus Blank.
Beker: trillingsvrij meten van gravitatiegolven
Tijdens zijn promotieonderzoek binnen het FOM-instituut Nikhef bestudeerde Beker hoe seismische grondbewegingen van invloed zijn op gravitatiegolfdetectoren. Bij lage frequenties vormen deze bewegingen de grootste uitdaging voor nieuwe detectoren. Om seismische en/of Newtoniaanse ruis zoveel mogelijk uit te sluiten, zijn netwerken van gevoelige versnellingsopnemers essentieel.
In zijn valorisatiehoofdstuk beschrijft Beker het door zijn groep ontwikkelde low power draadloos netwerk van dergelijke versnellingsopnemers, dat gebruikt kan worden voor olie- en gasexploratie. Samen met zijn promotor, prof.dr. J.F.J. van den Brand, heeft Beker na zijn promotie de spin-out Innoseis BV opgericht, waarin hij deze en soortgelijke multinode-sensor-grids verder ontwikkelt en ook voor andere toepassingen commercialiseert. "Het is geweldig dat ik mede dankzij mijn promotor en Nikhef de kans krijg om dit te doen", aldus Beker, die met Innoseis tevens een trillingsvrije testinfrastructuur heeft ontwikkeld voor het karakteriseren van sensoren voor olie- en gasexploratie, waarvoor de commerciële contracten rechtstreeks door Shell met Innoseis zijn afgesloten. Daarnaast overlegt hij met diverse partijen om zijn technologie te implementeren in onder andere atoominterferometeropstellingen en de nieuwste gravitatiegolfdetectoren. "Beker illustreert met zijn valorisatiehoofdstuk dat ook in het meest fundamentele fysicaonderzoek vele mogelijkheden tot valorisatie te vinden zijn", aldus de jury.
FOM moedigt met de jaarlijkse FOM Valorisatiehoofdstuk Prijs van 5.000 euro FOM-promovendi aan om een apart hoofdstuk in hun proefschrift te wijden aan valorisatieaspecten van hun promotieonderzoek.
Contactinformatie
Prof.dr.ing. Dave Blank,+31 (0)53 489 27 14
Prof.dr.ing. Guus Rijnders,+31 (0)53 489 26 18
Dr. Mark Beker, 06 11 24 75 38
Meer informatie
Zie de webpagina's over de FOM Valorisatie Prijs en de FOM Valorisatiehoofdstuk Prijs.